Het spannende mysterie van het heelal – Adventslunch
Geschreven door Jonge Remonstranten
Space… the final frontier… These are the voyages of the starship Enterprise. Its continuing mission: to explore strange new worlds, to seek out new life and new civilizations, to boldly go where no one has gone before…
Zo begint elke Startrek aflevering. U kent ze ongetwijfeld uit de jaren 70: Captain Kirk, Commander Spock, Ms. O’Hara. Ondertussen zijn er meerdere series en films aan de boom ontsproten. Of uit de replicator gekomen.
Zo begon Jan zijn overdenking tijdens de dienst die we met elkaar bezochten bij de Leidse Studentenekklesia. Na de dienst lunchten we met elkaar in kerstsferen. Iedereen had iets lekkers klaargemaakt. Tussendoor zongen we kerstliederen, onder leiding van Paul Hagayi zongen we zelfs kerstliederen in het Congolees! Lees hier verder wat Jan vertelde tijdens zijn overdenking.
Ik ben een groot Startrek fan, en dat was Christiane, mijn moeder, ook. Daar zaten Christiane en ik dan met een glas cognac in de hand, met een warme deken over ons heen, na de maaltijd en het journaal op de bank voor de televisie, Netflix aan. Buiten was het donker, koud, regen die tegen de ramen sloeg of sneeuw die naar beneden dwarrelde. Die openingstekst riepen we elke aflevering opnieuw weer mee.
De overweging bestaat uit twee delen: In het eerste deel gaat het over het spannende mysterie van het heelal en hoe wij daar als mens mee omgaan. Hoe we daar wetenschap en geloof voor gebruiken.
Het spannende mysterie van het heelal
Het heelal, het universum is een spannend, mysterieus gegeven. Daar bevinden zich planeten, sterren, zwarte gaten, die Starships. En misschien zelfs wel God. Dat mysterieuze heelal houdt de mens vanaf haar ontstaan bezig: Wat is daar? Hoe klein en nietig zijn wij eigenlijk? En… zijn wij alleen? Als we niet alleen zijn, lijken ze dan op ons, en hebben ze inderdaad van die rare puntige oren, of van die steeltjes op hun hoofd?
Het is misschien wel zo spannend omdat het ook zo verontrustend is. Met verontrusting doet de mens twee dingen:
- Iets zoeken in het metafysische dat het verontrustende overstijgt
- Iets zoeken in het fysisch wetenschappelijke dat aantoont hoe iets werkt, zodat het niet langer verontrustend is.
Het metafysische
De eerste strategie, de metafysische, is voor de meesten van ons hier waarschijnlijk God. Op het eerste gezicht is het stuk dat we uit Baruch lazen vooral een mooie lofzang op God. Nadat de Israëlieten op hun kop gekregen hebben, krijgen ze in prachtige poëzie voorgeschoteld hoe groot God is. ‘Hij schiep de aarde voor eeuwig en bevolkte haar met dieren. Hij stuurde het licht op weg en het ging. Hij riep het, en het kwam, in diep ontzag. De sterren op wacht schitterden vreugdevol; vol vreugde schitterend voor hun schepper.’
Hier wordt in een paar regels de schepping uit Genesis samengevat. Toch denk ik dat de boodschap hier niet is: God heeft echt de wereld in zeven dagen geschapen. De Bijbel staat vol met beeldspraak en zo lees ik dit prachtige stuk ook. De Israëlieten hadden net Jeruzalem verloren aan Nebukadnessar, de koning van Babylonie. Na een lange belegering van de stad, het doden van de kinderen van de koning van Jeruzalem en het uitsteken van zijn ogen zodat het laatste wat hij ooit zou zien het doden van zijn kinderen was, wordt het volk verbannen. Gruwelijk. Waarom liet God dat toe, is de grote vraag en het antwoord dat in de Bijbel gegeven wordt is dat de Israelieten God verwaarloosd hadden. Dat staat weer voor niet rechtmatig leven, afgoderij – lees aanbidding van geld, macht, etc. – in plaats van respectvol met elkaar omgaan, alleen gebruiken wat je nodig hebt en zorg hebben voor wat we toch maar even de schepping noemen. Er moet weer teruggekeerd worden naar de goede manier van leven.
Op dat idee van een grotere God bouwen wij, al zijn we misschien meer of minder uitgesproken over wat die God nou allemaal wel of niet kan. De meesten van ons weten niet goed wat God nou wel of niet is, maar wij hebben ons overgeleverd aan dat idee van het grotere, dat wat ons vertrouwen geeft, dat waar we voor willen zingen. Wij zingen tot God, daar in de hemel, letterlijk: onze stemmen en de muziek laten we opklinken naar daarboven, we kijken daarbij soms zelfs ook echt een beetje omhoog. De muziek stijgt op. We zingen dat ongrijpbare, dat grotere toe.
Het heelal zingt ons toe!
Maar wat blijkt nu… wij kunnen de hemel wel toezingen, maar het heelal zingt óns toe! Dat doen die neutrino’s! En dat brengt ons bij de tweede strategie is die van het wetenschappelijk onderzoek. We doen er alles aan om de wereld te begrijpen, en we accepteren een verschijnsel pas als we het aan kunnen tonen. Dat zien we in een serie die de wetenschap uitvergroot, zoals bij Startrek. We zien het ook bij het Neutrino Observatory. Dit is een enorme installatie, door wetenschappers gebouwd op de Zuidpool. De installatie bestaat uit een kubieke kilometer ijs. Dat is zo groot als de helft van het Leidse stadscentrum. Bij toeval liep ik afgelopen zomer de Berlijnse Elizabeth Kirche in. De Duitse kunstenaar liet daar een installatie zien die dezelfde symmetrie als op de zuidpool vertoont. Hij bestaat uit 37 kabels van plafond tot de grond en 444 bollen die geluid en licht kunnen maken.
Hoe klinkt dat nou, dat toezingen? Nou dat klinkt en ziet er zo uit:
Ik weet natuurlijk niet hoe het met u zit, maar ik vind het er alleen maar mysterieuzer op worden, in plaats van minder. Steeds meer denk ik ook dat het niet om een tegenstelling gaat: God of Wetenschap. Ze gaan allebei over het mysterie.
Lees hier het tweede deel van de overdenking.
Verwondering komt met ethiek en verantwoordelijkheid voor dat mysterie. Daar komt Startrek om de hoek kijken. Startrek kent, net als de wetenschap die hier aan de universiteit wordt bedreven, een sterk ethisch aspect. ‘Not everything goes’. Dit is het tweede deel van de overdenking die Jan hield tijdens de dienst die we met elkaar bezochten bij de Leidse Studentenekklesia. Lees hier... Lees verder
